Edukacja ekologiczna nad Wisłą w Warszawie

Autor: Dorota Zielińska    

Tereny międzywala warszawskiej Wisły to obszar bardzo cenny przyrodniczo, nie tylko w skali Warszawy, ale nawet w skali kraju czy Europy. Największym bogactwem są tu ptaki związane z rzeką. Występuje tu wiele gatunków mew i rybitw, ptaków śpiewających i drapieżnych. To właśnie ze względu na ochronę ptaków dolina środkowej Wisły, której częścią jest Wisła warszawska, stała się obszarem specjalnej ochrony Natura 2000. Na obrzeżach Warszawy znajdują się także rezerwaty chroniące siedliska ptaków takich jak mewy, rybitwy i siewkowce.

Przyroda związana z Wisłą jest niezwykłą ostoją różnorodności biologicznej, ewenementem w wielkim mieście, jakim jest Warszawa. Już kilka kroków od ruchliwej ulicy zaczyna się świat dzikiej przyrody. Spacerując po Saskiej Kępie w kilka minut można znaleźć się w lesie łęgowym. Bliskość przyrody i dostępność nadwiślańskich terenów stwarza doskonałą okazję do prowadzenia edukacji ekologicznej.
Stowarzyszenie Stołeczne Towarzystwo Ochrony Ptaków (STOP) od lat organizu je wycieczki ornitologiczne nad Wisłę. Ich uczestnikami często są ludzie mieszkający od dawna w Warszawie. Wielu z nich jest zaskoczonych bogactwem przyrody, jakie można napotkać w odległości zaledwie 3 km od ścisłego centrum stolicy. Wycieczkowicze od przewodnika – ornitologa dowiadują się wielu ciekawych rzeczy, nie tylko o awifaunie Wisły. Przyrodnicy prowadzący wycieczki opowiadają o wiślanej faunie i florze, zjawiskach związanych z rzeką oraz formach ochrony wiślanej przyrody. Dzięki lunetom i lornetkom uczestnicy wycieczek mogą dokładnie przyjrzeć się nawet ptakom siedzącym na odległych wyspach, albo potężnych drzewach drugiego brzegu.

Wycieczka edukacyjna z lunetą i lornetkami (fot. Dorota Zielińska)

Wycieczka edukacyjna z lunetą i lornetkami (fot. Dorota Zielińska)

Ilustrowane zdjęciami relacje z wycieczek można znaleźć na stronie internetowej STOPu: 1 , 2 . Kilka wycieczek STOP organizował wspólnie z Zarządem Mienia m. st. Warszawy: Wieczor z bobrami , Niedziela z mewami i rybitwami.

STOP nad Wisłą prowadzi także lekcje przyrodnicze dla warszawskich uczniów. W trakcie lekcji dzieci i młodzież dowiadują się na czym polega specyfika rzeki o charakterze roztokowym. Uczą się o tym jak chroniona jest przyroda Wisły. Poznają zwierzęta, rośliny i grzyby występujące w międzywalu Wisły. Już podczas krótkiego spaceru, tuż koło mostu Poniatowskiego, mogą zaobserwować np. bociana czarnego, czaple białe, bobry, czy zaskrońca. Sprzęt optyczny pozwala uczniom zobaczyć jak piękne ptaki występują w ich rodzinnym mieście. Nad warszawską Wisłą w jednej chwili można zobaczyć wyłaniające się za nadwiślańskim bulwarem wieżowce centrum miasta oraz żerujące w pobliżu mostów najmniejsze w Europie rybitwy białoczelne.

Ptactwo wodne licznie zimuje nad Wisłą w Warszawie (fot. Dorota Zielińska)

Ptactwo wodne licznie zimuje nad Wisłą w Warszawie (fot. Dorota Zielińska)

Ślady dzialalności bobrow w Warszawie nad Wisłą (fot. Dorota Zielińska)

Ślady dzialalności bobrow w Warszawie nad Wisłą (fot. Dorota Zielińska)

Warszawa finansuje uczniom stołecznych szkół wyjątkowo atrakcyjną i oryginalną formę edukacji ekologicznej: rejsy statkiem po Wiśle. W trakcie rejsów ornitolog ze Stowarzyszenia STOP opowiada o związanej z Wisłą przyrodzie. Statki wyruszają spod mostu Świętokrzyskiego. Podczas rejsu dopływają w okolice Siekierek lub dalej – ale nie wypływają poza Warszawę. Jeśli stan wody w rzece na to pozwala, wycieczkowicze wychodzą na ląd. Uczniowie wraz z przewodnikiem szukają tropów zwierząt i innych śladów ich bytności. Poznają specyfikę roślinności: lasu łęgowego oraz wiklinowych zarośli. Mniejsze dzieci mogą pobawić się w piasku, w którym mogą znaleźć ciekawe kamyki i skamieliny. Pasażerowie obserwując przyrodę z pokładu statku, wychodząc na ląd i słuchając opowieści przewodnika zazwyczaj nie dowierzają, że nadal znajdują się na terenie największego polskiego miasta. Zdarza się, że uczniowie w trakcie rejsu mają szczęście zobaczyć największego polskiego ptaka – bielika, a także typowe dla Wisły ssaki: wydrę, norkę amerykańską, bobra. Rejsy odbywają się od późnej wiosny do wczesnej jesieni. W tym czasie Wisła zmienia się. Piaszczyste wyspy pojawiają się i znikają pod wodą. Ptaki przylatują na lęgowiska, wodzą i karmią pisklęta, odlatują do cieplejszych krajów, a ich miejsce zajmują gatunki zimujące na Wiśle.

Mieszkańcy Warszawy poznający warszawską Wisłę podczas rejsów i wycieczek są zauroczeni nieznanym światem dzikiej przyrody w środku wielkiego miasta. Ci, którzy nie byli nigdy na rejsie przyrodniczym lub wycieczce nad warszawską Wisłę zazwyczaj nie wiedzą, że w trakcie jednego spaceru, niemal w centrum miasta, mogliby zaobserwować kilka majestatycznych bielików lub europejską rzadkość – maleńką rybitwę białoczelną.

W ciągu najbliższych lat, w trakcie realizacji projektu Life + WislaWarszawska.p,, STOP będzie prowadził edukację ekologiczną dotyczącą wiślanej i nadwiślańskiej przyrody. Odbędzie się wiele wycieczek, a także wykłady, prelekcje, konferencje. Można mieć nadzieję, że Warszawiacy, którzy poznają cuda królowej polskich rzek, będą je chronić, aby zachować je dla swoich dzieci, dla przyszłych pokoleń.

Projekt "Ochrona siedlisk kluczowych gatunków ptaków Doliny Środkowej Wisły
w warunkach intensywnej presji aglomeracji warszawskiej" otrzymał dofinansowanie
z instrumentu Finansowego LIFE+ Wspólnoty Europejskiej oraz ze środków
Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.