Inicjatywy nadwiślańskie – „Rzeka rzece nierówna”

    

Wiosną 2016r. ogłosiliśmy konkurs na „Inicjatywę nadwiślańską”. Oczekiwaliśmy pomysłów na mini-projekty dotyczące nadwiślańskiej przyrody, które odbyłyby się nad Wisłą w Warszawie w sezonie letnim 2016r. Jedynym warunkiem było, by w działaniu brali udział wolontariusze. Pomysł mógł zgłosić każdy, wystarczyło przesłać krótki opis projektu uwzględniający cele, działania, rezultaty projektu oraz przybliżony kosztorys na adres: [email protected] do 30.04.2016r.

W ramach tego konkursu wyłoniliśmy dwa projekty, z których każdy otrzymał po 3.500zł dofinansowania. Jeden z nich, „Rzeka rzece nierówna”, prezentujemy poniżej:

Rzeka afisz

Dzięki swoim walorom przyrodniczym dolina Wisły na odcinku warszawskim oferuje wyjątkowo dogodne warunki dla zapoznania się z funkcjonowaniem rzeki o cechach naturalnych.  Z racji swojej formy zagospodarowania może przy tym stanowić dogodny teren dla działań wpisujących się w coraz popularniejszy nurt edukacji opartej na samodzielnym doświadczeniu i eksperymentowaniu, szczególnie pożądanych w czasach niedoboru kontaktu dzieci z przyrodą. Projekt przygotowany przez stowarzyszenie Centrum Ochrony Mokradeł pozwala wykorzystać te warunki dla rozwoju świadomości ekologicznej najmłodszych miłośników przyrody.

Cel projektu to zapoznanie dzieci z warszawskich szkół podstawowych z charakterystyką rzeki naturalnej i rzeki uregulowanej, morfologią koryta i doliny rzecznej oraz ich znaczeniem.

Zorganizowany został cykl spotkań obejmujących wycieczkę łodzią po Wiśle do dogodnego miejsca w pobliżu południowej granicy Warszawy oraz właściwe zajęcia, kiedy to dzieci w ramach zabawy edukacyjnej, której towarzyszą wrażenia wizualne i dotykowe, z pomocą prowadzących budują z naturalnych materiałów i napełniają wodą przestrzenny model koryta rzeki naturalnej oraz rzeki uregulowanej, by przekonać się o wzajemnym wpływie obserwowanych wcześniej elementów morfologii koryta i doliny oraz różnych stanów wody.

Prace w zakresie przygotowania modelu koryta rzeki oraz przeprowadzenia samych zajęć pod kierunkiem koordynatora wyznaczonego przez Centrum Ochrony Mokradeł zostały, jako mieszczące się w ramach działalności statutowej stowarzyszenia, wykonane przez wolontariuszy. Wycieczka w zakresie rejsu tradycyjną łodzią została zorganizowana i poprowadzona przez zewnętrznego partnera (współpraca np. z Fundacją Dom Wisły lub Fundacją Szerokie Wody); rezultatem tak zorganizowanych zajęć jest – oprócz możliwie szerokiej wiedzy przekazanej dzieciom w atrakcyjny dla nich sposób – integracja środowisk wykorzystujących na różne sposoby dolinę Wisły i popularyzacja instytucji biorących udział w projekcie.

Realizacja: Centrum Ochrony Mokradeł, ul. Cieszkowskiego 1/3 lok. 31, 01-636 Warszawa

Osoby odpowiedzialne: dr Wiktor Kotowski, mgr inż. Adam Snopek, Agata Keller (studentka kierunku Zarządzanie środowiskiem na Uniwersytecie Warszawskim, wychowawca kolonijny). Konsultacja: dr Mateusz Grygoruk, Zakład Hydrologii i Zasobów Wodnych SGGW

Relacja opisowa z realizacji projektu:

W ramach projektu zorganizowano zajęcia dla czterech grup uczestników. Zajęcia odbyły się 30 i 31 sierpnia oraz 26 września 2016 roku (w ostatnim przypadku tury uczestnicy zostali podzieleni na dwie grupy).
Zajęcia każdorazowo składały się z trzech komponentów:
– wycieczki obejmującej zwiedzanie doliny rzeki Świder w miejscu jej ujścia do Wisły lub wzdłuż brzegu Wisły przy Plaży Romantyczna,
– rejs tradycyjną drewnianą łodzią zorganizowany przez Fundację Dom Wisły
– część warsztatową, polegającą na budowie modelu koryta rzeki od źródła (zasilanego wodą z Wisły za pomocą pompy) do ujścia i obserwacji oraz modyfikacji zachodzących w nim zjawisk odpowiadających zjawiskom hydrologicznym i procesom morfogenetycznym związanym z naturalną i uregulowaną rzeką.
Dla trzech grup lekcja plenerowa wprowadzająca dzieci w tematykę zajęć (Fot. 1). Zwiedzanie doliny rzeki Świder (Fot. 2) pod opieką wolontariuszy w roli przewodników i rodziców (również uczestniczących w zajęciach) pozwoliło dzieciom przyjrzeć się budowie koryta rzecznego i efektom rzeźbotwórczego działania rzeki w warunkach naturalnych, a także zapoznać się ze światem zwierząt specyficznych dla siedliska, na podstawie ich śladów (muszle ślimaków i małży, tropy ptaków) i z roślinnością doliny. Budowa modelu koryta rzeki (Fot. 4) i obserwacja w mikroskali procesów prowadzących do powstania form rzeźby terenu obserwowanych w dolinach Wisły i Świdra oraz symulacja wezbrań (Fot. 6) i obserwacja wpływu drewnianych przegród, roślinności przywodnej i technicznych modyfikacji biegu rzeki (Fot. 5) i przekroju koryta pomogły zrozumieć funkcjonowanie i znaczenie naturalnej doliny rzecznej oraz zastanowić się nad skutkami technicznej regulacji rzek. Rejs (Fot. 3), zapewniając transport między miejscami o kluczowym znaczeniu dla wycieczki, stanowił dodatkową atrakcję pozwalającą nie tylko przyjrzeć się z bliska dolinie Wisły z jej różnorodnie ukształtowanymi brzegami, konstrukcjami hydrotechnicznymi i zamieszkującymi ją ptakami, ale również doświadczyć jej walorów rekreacyjnych i dzięki nim nabrać sympatii dla rzeki. Formuła wycieczek, dająca możliwość bliskiego kontaktu z wodą, wyszła naprzeciw eksperckim propozycjom dotyczącym poznawania wartości Wisły na etapie szkoły podstawowej , kładącym nacisk na połączenie obserwacji z bezpośrednim doświadczaniem specyfiki rzeki, na samodzielne odkrywanie jej wartości estetycznych jako wstęp do zdobywania wiedzy.

Dojazd i powrót dzieci zorganizowany był częściowo komunikacją miejską pod opieką wolontariuszy z Centrum Ochrony Mokradeł, częściowo zaś prywatnym transportem samochodowym przez rodziców uczestników. Przez cały czas trwania wycieczek dzieci znajdowały się pod opieką wolontariuszy i rodziców (w trakcie rejsów nad ich bezpieczeństwem czuwali również w zakresie swoich obowiązków pracownicy Fundacji Dom Wisły). Wrażenia uczestników pozwalają uznać zajęcia za skuteczne.

dzieci

Fot. 1 Lekcja wprowadzająca. Fot. Adam Snopek

brzeg

Fot. 1 Lekcja wprowadzająca. Fot. Karolina Kowalska

dziec2

Fot. 2. Zwiedzanie doliny rzeki Świder. Fot. Adam Snopek

4

Fot. 3. Rejs łodzią po Wiśle. Fot. Adam Snopek

5 7

Fot. 4. „Źródło” sztucznej rzeki. Fot. Adam Snopek

6 8

Fot. 5. Przekop sztucznej rzeki. Fot. Adam Snopek

9

Fot. 6. Symulacja nawalnego deszczu w zlewni górnego biegu sztucznej rzeki. Fot. Adam Snopek

10

Fot. 7. Obserwacja tworzenia się meandrów. Fot. Adam Snopek

INDEKS

Projekt "Ochrona siedlisk kluczowych gatunków ptaków Doliny Środkowej Wisły
w warunkach intensywnej presji aglomeracji warszawskiej" otrzymał dofinansowanie
z instrumentu Finansowego LIFE+ Wspólnoty Europejskiej oraz ze środków
Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.