Inicjatywy nadwiślańskie – „Rzeka rzece nierówna”
Wiosną 2016r. ogłosiliśmy konkurs na „Inicjatywę nadwiślańską”. Oczekiwaliśmy pomysłów na mini-projekty dotyczące nadwiślańskiej przyrody, które odbyłyby się nad Wisłą w Warszawie w sezonie letnim 2016r. Jedynym warunkiem było, by w działaniu brali udział wolontariusze. Pomysł mógł zgłosić każdy, wystarczyło przesłać krótki opis projektu uwzględniający cele, działania, rezultaty projektu oraz przybliżony kosztorys na adres: [email protected] do 30.04.2016r.
W ramach tego konkursu wyłoniliśmy dwa projekty, z których każdy otrzymał po 3.500zł dofinansowania. Jeden z nich, „Rzeka rzece nierówna”, prezentujemy poniżej:
Dzięki swoim walorom przyrodniczym dolina Wisły na odcinku warszawskim oferuje wyjątkowo dogodne warunki dla zapoznania się z funkcjonowaniem rzeki o cechach naturalnych. Z racji swojej formy zagospodarowania może przy tym stanowić dogodny teren dla działań wpisujących się w coraz popularniejszy nurt edukacji opartej na samodzielnym doświadczeniu i eksperymentowaniu, szczególnie pożądanych w czasach niedoboru kontaktu dzieci z przyrodą. Projekt przygotowany przez stowarzyszenie Centrum Ochrony Mokradeł pozwala wykorzystać te warunki dla rozwoju świadomości ekologicznej najmłodszych miłośników przyrody.
Cel projektu to zapoznanie dzieci z warszawskich szkół podstawowych z charakterystyką rzeki naturalnej i rzeki uregulowanej, morfologią koryta i doliny rzecznej oraz ich znaczeniem.
Zorganizowany został cykl spotkań obejmujących wycieczkę łodzią po Wiśle do dogodnego miejsca w pobliżu południowej granicy Warszawy oraz właściwe zajęcia, kiedy to dzieci w ramach zabawy edukacyjnej, której towarzyszą wrażenia wizualne i dotykowe, z pomocą prowadzących budują z naturalnych materiałów i napełniają wodą przestrzenny model koryta rzeki naturalnej oraz rzeki uregulowanej, by przekonać się o wzajemnym wpływie obserwowanych wcześniej elementów morfologii koryta i doliny oraz różnych stanów wody.
Prace w zakresie przygotowania modelu koryta rzeki oraz przeprowadzenia samych zajęć pod kierunkiem koordynatora wyznaczonego przez Centrum Ochrony Mokradeł zostały, jako mieszczące się w ramach działalności statutowej stowarzyszenia, wykonane przez wolontariuszy. Wycieczka w zakresie rejsu tradycyjną łodzią została zorganizowana i poprowadzona przez zewnętrznego partnera (współpraca np. z Fundacją Dom Wisły lub Fundacją Szerokie Wody); rezultatem tak zorganizowanych zajęć jest – oprócz możliwie szerokiej wiedzy przekazanej dzieciom w atrakcyjny dla nich sposób – integracja środowisk wykorzystujących na różne sposoby dolinę Wisły i popularyzacja instytucji biorących udział w projekcie.
Realizacja: Centrum Ochrony Mokradeł, ul. Cieszkowskiego 1/3 lok. 31, 01-636 Warszawa
Osoby odpowiedzialne: dr Wiktor Kotowski, mgr inż. Adam Snopek, Agata Keller (studentka kierunku Zarządzanie środowiskiem na Uniwersytecie Warszawskim, wychowawca kolonijny). Konsultacja: dr Mateusz Grygoruk, Zakład Hydrologii i Zasobów Wodnych SGGW
Relacja opisowa z realizacji projektu:
W ramach projektu zorganizowano zajęcia dla czterech grup uczestników. Zajęcia odbyły się 30 i 31 sierpnia oraz 26 września 2016 roku (w ostatnim przypadku tury uczestnicy zostali podzieleni na dwie grupy).
Zajęcia każdorazowo składały się z trzech komponentów:
– wycieczki obejmującej zwiedzanie doliny rzeki Świder w miejscu jej ujścia do Wisły lub wzdłuż brzegu Wisły przy Plaży Romantyczna,
– rejs tradycyjną drewnianą łodzią zorganizowany przez Fundację Dom Wisły
– część warsztatową, polegającą na budowie modelu koryta rzeki od źródła (zasilanego wodą z Wisły za pomocą pompy) do ujścia i obserwacji oraz modyfikacji zachodzących w nim zjawisk odpowiadających zjawiskom hydrologicznym i procesom morfogenetycznym związanym z naturalną i uregulowaną rzeką.
Dla trzech grup lekcja plenerowa wprowadzająca dzieci w tematykę zajęć (Fot. 1). Zwiedzanie doliny rzeki Świder (Fot. 2) pod opieką wolontariuszy w roli przewodników i rodziców (również uczestniczących w zajęciach) pozwoliło dzieciom przyjrzeć się budowie koryta rzecznego i efektom rzeźbotwórczego działania rzeki w warunkach naturalnych, a także zapoznać się ze światem zwierząt specyficznych dla siedliska, na podstawie ich śladów (muszle ślimaków i małży, tropy ptaków) i z roślinnością doliny. Budowa modelu koryta rzeki (Fot. 4) i obserwacja w mikroskali procesów prowadzących do powstania form rzeźby terenu obserwowanych w dolinach Wisły i Świdra oraz symulacja wezbrań (Fot. 6) i obserwacja wpływu drewnianych przegród, roślinności przywodnej i technicznych modyfikacji biegu rzeki (Fot. 5) i przekroju koryta pomogły zrozumieć funkcjonowanie i znaczenie naturalnej doliny rzecznej oraz zastanowić się nad skutkami technicznej regulacji rzek. Rejs (Fot. 3), zapewniając transport między miejscami o kluczowym znaczeniu dla wycieczki, stanowił dodatkową atrakcję pozwalającą nie tylko przyjrzeć się z bliska dolinie Wisły z jej różnorodnie ukształtowanymi brzegami, konstrukcjami hydrotechnicznymi i zamieszkującymi ją ptakami, ale również doświadczyć jej walorów rekreacyjnych i dzięki nim nabrać sympatii dla rzeki. Formuła wycieczek, dająca możliwość bliskiego kontaktu z wodą, wyszła naprzeciw eksperckim propozycjom dotyczącym poznawania wartości Wisły na etapie szkoły podstawowej , kładącym nacisk na połączenie obserwacji z bezpośrednim doświadczaniem specyfiki rzeki, na samodzielne odkrywanie jej wartości estetycznych jako wstęp do zdobywania wiedzy.
Dojazd i powrót dzieci zorganizowany był częściowo komunikacją miejską pod opieką wolontariuszy z Centrum Ochrony Mokradeł, częściowo zaś prywatnym transportem samochodowym przez rodziców uczestników. Przez cały czas trwania wycieczek dzieci znajdowały się pod opieką wolontariuszy i rodziców (w trakcie rejsów nad ich bezpieczeństwem czuwali również w zakresie swoich obowiązków pracownicy Fundacji Dom Wisły). Wrażenia uczestników pozwalają uznać zajęcia za skuteczne.
Fot. 1 Lekcja wprowadzająca. Fot. Adam Snopek
Fot. 1 Lekcja wprowadzająca. Fot. Karolina Kowalska
Fot. 2. Zwiedzanie doliny rzeki Świder. Fot. Adam Snopek
Fot. 3. Rejs łodzią po Wiśle. Fot. Adam Snopek
Fot. 4. „Źródło” sztucznej rzeki. Fot. Adam Snopek
Fot. 5. Przekop sztucznej rzeki. Fot. Adam Snopek
Fot. 6. Symulacja nawalnego deszczu w zlewni górnego biegu sztucznej rzeki. Fot. Adam Snopek
Fot. 7. Obserwacja tworzenia się meandrów. Fot. Adam Snopek
INDEKS