Przez praktycznie cały rok można nad brzegiem Wisły w Warszawie spotkać duże, ciemne ptaki o długim szyjach, które siedzą na brzegu rzeki lub na jakimś wystającym z niej konarze z rozpostartymi szeroko skrzydłami. Ptaki te to kormorany, które właśnie suszą swoje skrzydła po zakończonym polowaniu. Jako jedne z niewielu ptaków wodnych kormorany nie posiadają bowiem gruczołu kuprowego, produkującego wydzielinę, która sprawia że pióra np. kaczek czy łabędzi są wodoodporne. W czasie nurkowania za rybami pióra kormorana całkowicie nasiąkają wodą, dzięki czemu jest mu łatwiej nurkować. Po wynurzeniu na powierzchnię jednak nasiąknięte wodą pióra sprawiają, że ptak jest za ciężki, by sprawnie latać, poza tym, znacznie wychładzają jego ciało. Stąd też konieczne jest ich suszenie na wietrze czy słońcu.

Galeria fotografii kormoranów (autor fotografii: Krzysztof Koper)

Rozpoznawanie

Kormoran jest dość dużym ptakiem o rozpiętości skrzydeł od 120 do nawet 150 cm. Ma wydłużoną i dość grubą szyję, przez co jego sylwetka w locie podobna jest do gęsi. Szyja najczęściej jest jednak załamana, a na odróżnienie pozwala także charakterystyczny kształt dzioba. Ptak jest upierzony ciemno, dorosłe ptaki są czarne z niebieskawym lub lekko zielonkawym połyskiem. Nagie partie skóry u nasady dzioba są intensywnie żółte i otoczone bielą. Oprócz tego na głowie i szyi może mieć mniej lub więcej niewielkich jasnych piór. W okresie godowym u nasady nóg dojrzałe kormorany posiadają także białą plamę udową, która znika już w czerwcu. Młode ptaki mają brunatny grzbiet, a spód ciała z różną ilością bieli, bywa, że cały ich brzuch jest biały. Samiec i samica wyglądają tak samo – różnią się tylko wielkością, samiec jest większy mniej więcej o 30%, jednak w terenie ciężko tę różnicę zauważyć.

Kormorany w Polsce są nielicznymi, a lokalnie średniolicznymi, ptakami lęgowymi, lęgnącymi się przede wszystkim w północnej i środkowej części kraju. Liczebność kormoranów w Polsce zdaje się wzrastać, jeszcze pod koniec XX wieku ptaki te były tępione i dość rzadkie, a w roku 2010 populację krajową szacowano na 27 tysięcy par.

Kormorany są ptakami wędrownymi, jednak w Polsce często pozostają w areale lęgowym tak długo, aż akweny nie zamarzną. Wówczas przenoszą się na większe, niezamarznięte jeszcze zbiorniki.

Nad Wisłą w Warszawie kiedyś nie widywano kormoranów, obecnie jednak w związku z jej niezamarzaniem coraz częściej ptaki te zimują w obrębie miasta, pojawiają się także często w okresie lęgowym. Wyniki monitoringu prowadzonego w ramach projektu WisłaWarszawska.pl pokazują, że przez całą zimę w latach 2011/2012 można było spotkać w Warszawie około 200 osobników tego gatunku. W styczniu, gdy często inne pobliskie zbiorniki wodne zamarzały, kormorany można było obserwować jeszcze liczniej – nawet do 800 osobników na warszawskim odcinku Wisły. Jednak jego liczebność zależy silnie od warunków atmosferycznych, i w kolejnych latach może być zupełnie inna.

Kormorany występują nad wszelkiego rodzaju wodami: płynącymi i stojącymi, słonymi i słodkimi, czystymi i brudnymi. Jednak ze względu na to, że pod wodą kierują się przede wszystkim wzrokiem, im brudniejsza i mniej przejrzysta jest woda, tym trudniej jest im polować. W bardziej zanieczyszczonych zbiornikach obserwuje się z tego powodu żerowanie socjalne. Stado kormoranów formuje łuk, który przemieszcza się w stronę brzegu zbiornika. Ptaki, które znajdują się z tyłu stada, nurkują głęboko, w taki sposób, by wypłoszyć żerujące głęboko ryby bliżej ku powierzchni. Dzięki temu ptaki znajdujące się z przodu, mogą łatwo je złapać i połknąć. Następnie nurkujące wcześniej ptaki same zajmują pozycję z przodu stada. Taki sposób łapania ryb można obserwować nawet na warszawskim odcinku Wisły, szczególnie w głębszych odcinkach rzeki, a przede wszystkim w zimie, gdy możliwe jest obserwowanie większych stad kormoranów.

Rozmnażanie

Kormorany to ptaki lęgnące się w koloniach. Wielkość kolonii z kolei zależy przede wszystkim od zasobności otaczających ją wód w ryby. Ptaki przylatują do kolonii najczęściej w marcu i zaczynają od odnalezienia lub zdobycia nowego partnera i naprawy gniazd. Jaja składane są w kwietniu i wysiadywane przez oba ptaki z pary przez około 3 tygodnie. Samica składa przeciętnie 3-6 jaj. Pisklęta są typowymi gniazdownikami, co oznacza, że po wykluciu się pozostają w gnieździe i są dokarmiane i ogrzewane przez rodziców, wykluwają się ślepe i nagie. Zdolność do lotu uzyskują w wieku 8-9 tygodni, a jeszcze potem wracają do kolonii i są w niej dokarmiane przez rodziców.

Zagrożenia i ochrona

Kormoran jest jednym z gatunków ptaków, który można uznać za sukces ochrony gatunkowej. W XX wieku gatunek ten był tępiony przede wszystkim ze względu na straty, jakie powodował w rybołówstwie. Obecnie, gdy kormoran jest chroniony zarówno prawem unijnym, jak i polskim, widać, że jego populacja odbudowuje swoją liczebność. Obecnie trwają prace nad przygotowaniem „Programu ochrony kormorana w Polsce”, którego zadaniem byłoby wskazanie dopuszczalnych metod ochrony stawów rybnych przed stratami, bezpiecznych dla gatunku.

Literatura:

Bzoma S., 2011. Program ochrony kormorana Phalacrocorax carbo w Polsce – projekt. SGGW, Warszawa.
Chylarecki P, Sawicki G., Ostoja ptaków Dolina Środkowej Wisły, Wydawnictwo Askon, 2003.
Kruszewicz A.: Ptaki Polski Tom I., Warszawa, Wydawnictwo Multico, 2005
Svensson L., Ptaki Europy i obszaru śródziemnomorskiego, Multico Oficyna Wydawnicza, 2011.
Tomiałojć L., Stawarczyk T.: Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. Wrocław. Wyd. PTPP „pro Natura”, 2003.