Łabędź niemy
Łabędź w naszej kulturze symbolizuje doskonałość, delikatność i piękno. Pojawia się w balecie, chociażby w słynnym „Jeziorze łabędzim”, czy też w bajkach, np. w bajce o brzydkim kaczątku, z którego wszyscy się śmiali, a potem zazdrościli dorosłemu ptakowi piękna i dostojeństwa. Rzeczywiście, trudno odmówić łabędziom elegancji. W Polsce można spotkać trzy gatunki łabędzi: niemego, krzykliwego oraz czarnodziobego. Wszystkie mają całkowicie białe upierzenie, a różnią się między sobą wielkością i kształtem oraz ubarwieniem dzioba. Najmniejszym gatunkiem jest łabędź czarnodzioby, a największym – niemy. Tego drugiego łatwo rozpoznać także dzięki pomarańczowoczerwonemu dziobowi. Łabędzie krzykliwy i czarnodzioby mają dziób żółto-czarny, z tym że u krzykliwego jest znacznie więcej żółci, a jej plama klinowato wcina się ku przodowi dzioba. Łabędź niemy jest najpospolitszym gatunkiem łabędzi spotykanym w Polsce, nielicznie, a lokalnie – średnio licznie lęgowym. Jego liczebność bardzo szybko wzrastała w drugiej połowie XX wieku. W latach 70. jego populację szacowano na 3800 par, a już w 1998 r. – na 6500 par. Łabędzie krzykliwy i czarnodzioby pojawiają się w Polsce w dużych liczebnościach podczas migracji oraz zimą. W ostatnich latach obserwowany jest wzrost populacji lęgowej łabędzia krzykliwego.
Fot. Ewa Kominek
Rozpoznawanie
Łabędź niemy jest dużym ptakiem, o rozpiętości skrzydeł do 235 cm i masie ciała od 8 do 15 kilogramów, co sprawia, że zalicza się do najcięższych latających ptaków. Z powodu tak dużej masy ciała startując, najpierw dość długo rozbiega się po wodzie i dopiero potem wzbija się w powietrze. Dlatego też się zdarza, że osobnik, który wyląduje na ograniczonej przestrzeni, np. na ogrodzonym osiedlu, nie może się rozbiec na tyle dobrze, by móc odlecieć, nawet jeśli jest zupełnie zdrowy. Dorosły łabędź to całkowicie biały ptak z pomarańczowoczerwonym dziobem z czarnymi obrzeżeniami oraz czarnymi nogami. Osobniki młodociane upierzone są szarobrązowo, a ich dziób jest szaropomarańczowy. Takie upierzenie stopniowo się zmienia w ciągu pierwszych trzech lat życia na dorosłe białe pióra. Ptaki w pośrednim wieku mają więc i takie, i takie pióra.
Rozmnażanie
Łabędzie dobierają się w pary zimą, a czasem już nawet jesienią. Na początku wiosny wspólnie wybierają terytorium i zaczynają go bronić przed innymi łabędziami. Gniazdo zakładane jest najczęściej w trzcinach lub innych szuwarach, a rzadziej na lądzie. Jeszcze w kwietniu lub na początku maja samica składa średnio 5–9 jaj. Zwykle sama wysiaduje jaja, samiec zaś zajmuje się przede wszystkim obroną terytorium. Łabędzie słyną z agresywności w obronie gniazda i piskląt. Te wielkie ptaki potrafią odgonić nie tylko inne osobniki tego samego gatunku, lecz również drapieżniki, np. lisy. Pisklęta łabędzi są zagniazdownikami; pierwszego dnia po wykluciu opuszczają gniazdo i w towarzystwie obojga rodziców pływają w poszukiwaniu pokarmu. Pokryte są szarym puchem, impregnowanym dzięki rozprowadzaniu po nim wydzieliny gruczołu kuprowego. W tym samym czasie dorosłe ptaki zrzucają jednocześnie wszystkie lotki i przechodzą proces pierzenia. Przez kilka tygodni pozostają więc nielotne. Ptaki, które nie mają piskląt, często zbierają się w większe grupy na stawach czy jeziorach, dzięki czemu łatwiej mogą się bronić przed drapieżnikami.
Fot. Marcin Łukawski
Pokarm
Łabędzie jedzą przede wszystkim rośliny wodne. Zanurzają długie szyje pod wodę i wyciągają pokarm na powierzchnię. Jeśli nie mogą dosięgnąć do niżej rosnących roślin, często zanurzają głowę i szyję, pochylając się do przodu i wystawiając do góry kuper, podobnie jak kaczki. Oprócz roślin wodnych jadają także rośliny zielne, zrywane na lądzie.Łabędzie bardzo szybko przyzwyczajają się do ludzi i chętnie podjadają chleb czy inne rzucane im jedzenie. Taki pokarm, chociaż łabędziom smakuje, nie jest dla nich dobry, zupełnie tak samo jak słodycze nie są zdrowe dla ludzi. Poza tym dokarmiane ptaki przyzwyczajają się do dostępności pokarmu, co może je skłonić do pozostania na zimę w mieście. Niestety, najczęściej, gdy już nadejdą mrozy, nie chce się nam wychodzić na dwór, żeby je dokarmiać, a to właśnie wtedy łabędzie najbardziej potrzebują naszej pomocy.
Literatura
Kruszewicz A., Ptaki Polski, t. I, Multico Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2005.
Svensson L., Ptaki Europy i obszaru śródziemnomorskiego, Multico Oficyna Wydawnicza, 2011.
Tomiałojć L., Stawarczyk T., Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany, PTPP „pro Natura”, Wrocław 2003.
INDEKS