Z dniem 31.03.2018 r. z sukcesem zakończyła się realizacja projektu LIFE+ pn. „Ochrona siedlisk kluczowych gatunków ptaków Doliny Środkowej Wisły w warunkach intensywnej presji aglomeracji warszawskiej” (WislaWarszawska.pl), który otrzymał dofinansowanie z Instrumentu Finansowego LIFE+ Wspólnoty Europejskiej oraz ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Realizacja Projektu trwała ponad 7 lat, tj. od dnia 01.01.2011 r. Projekt wdrażany był przez miasto stołeczne Warszawa jako beneficjenta koordynującego oraz Stowarzyszenie Stołeczne Towarzystwo Ochrony Ptaków (STOP) jako współbeneficjenta.

Głównym celem Projektu było odtworzenie kolonii lęgowych chronionych gatunków ptaków z rzędu siewkowe (Charadriiformes), przede wszystkim rybitwy rzecznej (Sterna hirundo) i rybitwy białoczelnej (Sterna albifrons), na ok. 50-kilometrowym odcinku Obszaru Specjalnej Ochrony Ptaków Natura 2000 Dolina Środkowej Wisły (PLB 140004) należącym do aglomeracji warszawskiej.

Wdrażanie Projektu objęło trzy główne fazy – przygotowawczą, realizacyjną oraz obserwacyjno-utrzymaniową, na które składały się działania: przygotowawcze, konkretne – terenowe, informacyjne, promocyjne i edukacyjne oraz monitoring i zarządzanie.

W wyniku prac przygotowawczych, opracowana została niezbędna dokumentacja projektowo-wykonawcza, a także uzyskano wszystkie potrzebne decyzje administracyjne i uzgodnienia. Następnie zrealizowane zostały kluczowe zadania konkretne Projektu, tj.:

– zbudowano wyspę stałą i dwie ławice piaszczyste w lokalizacji Golędzinów oraz stworzono warunki do formowania się ławicy piaszczystej w lokalizacji Rajszew poprzez postawienie zespołu zasłon faszynowych,
– usunięto roślinność z wybranych wysp i obszarów brzegowych Wisły o powierzchni ok. 46 ha, dzięki czemu odtworzone zostały odsłonięte rejony piaszczyste i muliste,
– zbudowano 5 sztucznych wysp pływających, tj.: 3 lęgowe platformy wegetacyjne zlokalizowane w rejonie Portu Żerańskiego oraz 2 wyspy skonstruowane na bazie barek, kotwiczone w korycie Wisły,
– stworzono Służbę Brzegową oraz wyposażono ją w sprzęt niezbędny do patrolowania rejonu doliny Wisły,
– zorganizowano szkolenie dla służb publicznych nadzorujących teren Projektu,
– zakupiono i udostępniono wyposażenie plaż nadwiślańskich: leżaki, parasole, kosze,
– zbudowano prawie 2,5-kilometrową pieszą ścieżkę edukacyjną na Żoliborzu oraz wytyczono 10-kilometrowy szlak edukacji przyrodniczej na Mokotowie i Wilanowie,
– zbudowano 4 parkingi przeznaczone dla pojazdów motorowych,
– wykonano zabezpieczenia wybranych terenów cennych przyrodniczo, w tym istniejących oraz powstałych w ramach Projektu: przekopy, szlabany, wygrodzenia,
– postawiono liczne tablice informacyjne i edukacyjne,
– w wybranych punktach zamontowano 5 kamer monitoringu siedlisk online,
– wyprodukowano boje informacyjne i sygnalizacyjne dwóch rodzajów.

W uzupełnieniu działań terenowych, przeprowadzono kompleksowe konsultacje społeczne Projektu, stworzono oparty o wolontariat i dedykowaną aplikację na smartfony system powiadamiania o zjawiskach występujących w jego obszarze oraz opracowano plan zarządzania obszarem, który stanowił bazę do realizacji zaplanowanych działań. Efekty ekologiczne Projektu były badane w drodze regularnego monitoringu ornitologicznego. Prowadzone prace były także konsultowane z członkami Komitetu Sterującego Projektu.

Na wstępie realizacji działań informacyjnych, promocyjnych i edukacyjnych opracowano całościową koncepcję kampanii, a następnie zrealizowano:

– stronę internetową Projektu oraz profil Projektu na Facebooku,
– 11 edycji wystaw: fotograficznej i plastycznej, dotyczących ptaków nadwiślańskich,
– półgodzinny film przyrodniczy pt. „Wisła Warszawska”,
– liczne wydarzenia z udziałem przewodników ornitologów: wycieczki, rejsy, gry terenowe, a także wykłady i zajęcia w placówkach edukacyjnych oraz akcje z udziałem wolontariatu,
– prelekcje o Projekcie na wydarzeniach krajowych i międzynarodowych,
– seminarium krajowe oraz konferencję międzynarodową na zakończenie Projektu,
– liczne, urozmaicone pod względem formy i treści materiały promocyjne i edukacyjne: broszury, monografie ptaków, ulotki, przewodniki audio, gadżety, plakaty, kolorowanki, spoty filmowe, scenariusze lekcyjne, kalendarze itd. – łącznie wyprodukowane w liczbie prawie 68 tys. egzemplarzy oraz udostępniane do bezpłatnego pobrania w Internecie.

Spośród zakładanych efektów rzeczowych Projektu zrealizowano wszystko oprócz pawilonu edukacyjno-sanitarnego, którego budowa rozpoczęła się w okresie realizacji Projektu i zostanie zakończona w 2018 lub 2019 r.

Jeśli chodzi o efekty ekologiczne przedsięwzięcia, w związku z jego realizacją powstały trzy nowe kolonie ptaków siewkowych, przede wszystkim rybitwy rzecznej: na wyspie pływającej w basenie Portu Żerańskiego, na dwóch mniejszych wyspach pływających w akwenie przy Kanale Żerańskim oraz na ławicy piaszczystej w rejonie Rajszewa, utworzonej poniżej zbudowanych w ramach Projektu konstrukcji faszynowych. Ponadto, zaobserwowano wzrosty liczby lęgów ptaków siewkowych na terenach poddanych usuwaniu roślinności oraz ogólny wzrost liczebności lęgowej śmieszki na obszarze Projektu. Dalszy wpływ Projektu na lęgi i bytowanie ptaków siewkowych będzie obserwowany w kolejnych latach.

Rezultaty kampanii społecznej zostały zbadane w drodze trzech fal badań sondażowych, które wskazały na wzrosty w zakresie wiedzy i świadomości ekologicznej mieszkańców aglomeracji warszawskiej.

Kontynuacja działań Projektu oraz utrzymanie jego rezultatów zostały zaplanowane w dokumencie After LIFE Conservation plan. Obejmą one m.in.: utrzymanie powstałej infrastruktury, ponawianie zabiegów usuwania roślinności, dalsze zabezpieczenia terenów lęgów oraz kontynuację działań promocyjno-edukacyjnych.

Długoterminowe efekty realizacji Projektu, oprócz bezpośrednich korzyści dla ptaków siewkowych, obejmują również: ułatwienie i wzrost skuteczności realizacji zadań ochronnych OSOP Natura 2000 Dolina Środkowej Wisły, stworzenie przykładów rozwiązań realizacyjnych dla pomiotów podejmujących podobne przedsięwzięcia, zapoczątkowanie w m.st. Warszawie szeregu przedsięwzięć chroniących i promujących dolinę Wisły, wzmocnienie zrównoważonego rozwoju aglomeracji warszawskiej, pozytywny wpływ na jakość życia i proekologiczne zachowania jej mieszkańców, polepszenie i pogłębienie współpracy pomiędzy instytucjami zarządzającymi obszarem Projektu, rozpropagowanie idei ochrony ptaków w obszarach sąsiadujących z dużymi obszarami miejskimi.