Pomnik Syreny

Autor: Zdzisław Smoliński    

Inicjatorem budowy pomnika Syreny był prezydent Warszawy Stefan Starzyński.

Projekt rzeźby został zamówiony u artystki – Ludwiki Nitschowej. Rzeźbiarka przedstawiła projekt 20-metrowej figury odlanej z zielonego szkła. Projekt zakładał umieszczenie rzeźby na filarze pośrodku rzeki Wisły. Syrena pokazywałaby poziom wody, a w nocy – podświetlona reflektorami, pełniłaby rolę latarni na rzece. Do rzeźby, dłuta Ludwiki Nitschowej, pozowała 23-letnia studentka etnografii Uniwersytetu Warszawskiego, Krystyna Krahelska, znana jako autorka piosenki „Hej chłopcy, bagnet na broń”, napisanej dla pułku Armii Krajowej „Baszta”. Krystyna Krahelska (pseudonim Danuta) ranna 1 sierpnia 1944 r. na Polu Mokotowskim jako sanitariuszka 1108 dywizji AK „Jeleń”, zmarła następnego dnia.

Na realizację tego projektu nie pozwoliły jednak względy techniczne i finansowe. Wykonano więc wersję oszczędnościową, zmniejszając rzeźbę pięciokrotnie (do wysokości 450 cm) i zaproponowano odlew z brązu.

Z gipsowego modelu odlew z brązu wykonała w marcu 1939 r. firma „Braci Łopieńskich”. Pomnik przedstawia postać kobiety, która w połowie przechodzi w pokryty łuską tułów rybi. Tułów jest zakończony płetwami i ogonem. W uniesionej prawej ręce Syrena trzyma wzniesiony miecz, w lewej tarczę z wizerunkiem orła – godła Polski. Pomnik usytuowano na zaprojektowanym przez Stanisława Pomian-Połujana postumencie z basenem fontanny. Nie wykonano tylko rzeźb ryb i mew, które miały zdobić ten basen.

W kwietniu 1939 r., na lewym brzegu Wisły, Wybrzeżu Kościuszkowskim, u wylotu ul. Tamki został ustawiony pomnik Syreny na wcześniej przegotowanym postumencie (ostatni pomnik wzniesiony przed II wojną światową). Pomnik nigdy nie był oficjalnie odsłonięty, bo uroczystość odsłonięcia przeszkodził wybuch II wojny światowej. Pomnik Syreny – symbol miasta Warszawy – przetrwał szczęśliwie II wojnę światową – nie został zniszczony.

Po wojnie pomnik odremontowano, a niedawno odbudowano jego cokół i ponownie uruchomiono nieczynną od lat fontannę. Woda wypływa ze 104 dysz. W nocy pomnik jest oświetlony. Dziś jest bajeczną ozdobą nadwiślańskiego bulwaru.

Ten opis pochodzi z wirtualnego projektu CHODŹ NAD WISŁĘ, który zrealizowała Fundacja Ja Wisła dzięki dofinansowaniu otrzymanemu z Urzędu Miasta St. Warszawy i wpłat z 1% podatku.

fot. Ewa Kominek

fot. Ewa Kominek

Projekt "Ochrona siedlisk kluczowych gatunków ptaków Doliny Środkowej Wisły
w warunkach intensywnej presji aglomeracji warszawskiej" otrzymał dofinansowanie
z instrumentu Finansowego LIFE+ Wspólnoty Europejskiej oraz ze środków
Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.