Zimorodek
Nie wszystkie europejskie ptaki są brązowo-szare i mają niepozorne, maskujące i nie rzucające się w oczy upierzenie. Można się o tym łatwo przekonać spacerując nad Wisłą. W wielu miejscach, nawet całkiem blisko centrum Warszawy można nad nią spotkać niesamowicie niebieskiego zimorodka.
Jest to niewielki, ważący około 36-50 gramów ptak o rozpiętości skrzydeł 26-28 cm. Wierzch jego ciała jest intensywnie niebieski, szczególnie u dorosłych samców może wręcz błyszczeć, upierzenie młodych ptaków oraz samic jest trochę mniej jaskrawe. Brzuch tego ptaka jest rdzawy, a dziób – czarny u samców, czarny z czerwoną nasadą żuchwy u samic. Jeśli mamy okazję przyjrzeć się mu z bliska, możemy zauważyć, że dorosłe ptaki mają także jaskrawo czerwone nogi, a młode – szare. Charakterystyczny jest także głos zimorodka – ostre powtarzane szybko przeciągłe „tije”, często przypominające przenikliwy gwizd.
Zasięg i liczebność populacji
Zimorodki występują w prawie całej Europie, na północy Afryki, a także w Azji – poza daleką północą, Indonezją i Himalajami. W Polsce zimorodek jest nielicznym ptakiem lęgowym, jego populacja szacowana jest na 2500-6000 par i jest to jedna z większych populacji w Europie. Liczebność zimorodka może znacznie spadać po bardzo mroźnych zimach, ponieważ ptaki te nie migrują na dalekie odległości, często pozostają wręcz w swoich rewirach na zimę i wówczas długie mrozy, w czasie których zamarzają wody, uniemożliwiają im zdobywanie pokarmu.
Zimorodki wymagają odpowiednich siedlisk – żyją nad czystymi wodami śródlądowymi, przede wszystkim strumieniami, rzekami, brzegami jezior czy stawów. Woda musi być czysta, by umożliwiała wypatrzenie w niej ryb i larw owadów. Poza tym w okolicy muszą punkty obserwacyjne, z których ptak będzie mógł polować, np. gałęzie zwisające nad lustrem wody, czy korzenie wystające z brzegów. W pobliżu muszą być dostępne wysokie piaszczyste lub gliniaste brzegi, w których ptak mógłby zakładać gniazda.
Rozmnażanie
Zimorodek zakłada gniazda w ziemnych norach, które sam wygrzebuje na wiosnę w skarpach nad rzekami i jeziorami. Wejście do nory znajduje się zwykle około pół metra od lustra wody, a czasem wyżej. Takie umiejscowienie gniazd powoduje, że właściwie żaden drapieżnik nie jest w stanie się do nich dostać, chociaż jeśli gniazdo jest zbyt blisko powierzchni ziemi, może zostać rozkopane, np. przez lisa.
Szerokość nory wynosi zwykle około 8 cm. Dorosłe ptaki zwykle znajdują w pobliżu gniazda miejsce, w którym mogą odpoczywać pomiędzy kolejnymi karmieniami piskląt. Norka składa się z korytarza o długości około 60-70 cm, kończącego się komorą lęgową, w której samica składa 6-7 jaj. Jaja są zupełnie białe i okrągłe. Samica i samiec wysiadują jaja na zmianę, a proces inkubacji trwa 19-21 dni. Wykluwają się z nich zupełnie łyse i ślepe pisklęta, które są typowymi gniazdownikami – zostają w gnieździe około 4 tygodni.
Pokarm
Dorosłe zimorodki jedzą przede wszystkim niewielkie ryby o długości 7-8 cm, polują na nie wypatrując ofiary z czatowni, którą jest najczęściej gałąź, korzeń czy coś podobnego znajdującego się nad lustrem wody. Ptak siedzi na czatowni i wypatruje ofiar pod wodą, gdy jakąś zauważy rzuca się do wody i szybko łapie ją dziobem. Następnie wynurza się i siada z powrotem na swej gałęzi z ofiarą w dziobie. Następnie ogłusza ją uderzając jej głową o gałąź i połyka. Zimorodek połyka rybę w całości, zawsze głową do przodu, by uniknąć zahaczenia ostrych czasami płetw, zwłaszcza grzbietowych, o ścianki przełyku i żołądka. Ptak nie jest w stanie strawić łusek i części ości ryb, jednak nie pozbywa się ich przed połknięciem ofiary. Po strawieniu posiłku pozbywa się ich tworząc tzw. wypluwkę. Badania pokazują, że około 55% ofiar zimorodków to młode płocie i ukleje. Poza tym ptaki te polują na słonecznice, cierliki, a także młode szczupaki oraz okonie.
Pisklętom rodzice przynoszą do gniazda także niewielkie rybki, na początku o długości ok. 1-2 cm, a także niewielkie larwy owadów, np. ważek czy chruścików.
Zagrożenia
Głównym zagrożeniem dla zimorodków jest zanieczyszczenie środowiska, przede wszystkim rzek, które wpływa na przejrzystość wody, a także na żyjące w niej organizmy. Dodatkowo substancje szkodliwe w zjadanych rybach mogą kumulować się w ciałach ptaków. Poza tym szkodliwa jest regulacja cieków wodnych, betonowanie brzegów rzek i zbiorników wodnych uniemożliwia im zakładanie gniazd. Problemem może być też zbyt gorliwe usuwanie gałęzi i korzeni z brzegów stawów i jezior przez zarządców, co powoduje, że ptaki te nie mają z kolei jak polować.
Literatura: Chylarecki P., Sikora A., Cenian Z., (red.): Monitoring ptaków lęgowych . Poradnik metodyczny dotyczący gatunków chronionych Dyrektywą Ptasią. Warszawa, GIOŚ, 2009. Kruszewicz A.: Ptaki Polski Tom I., Warszawa, Wydawnictwo Multico, 2005. Reynolds S.J., Hinge M.D.C.: Foods brought to the nest by breeding Kingfishers Alcedo atthis in the New Forest of southern England.Bird Study, 43:1,96-102, 1996. Tomiałojć L., Stawarczyk T.: Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. Wrocław. Wyd. PTPP „pro Natura”, 2003.
INDEKS