Nad Wisłą możemy spotkać bliskiego kuzyna kaczek i łabędzi – jest to tracz nurogęś. Kształt jego ciała rzeczywiście przypomina kaczkę: ciało jest krępe, nogi dość krótkie, z błonami pławnymi pomiędzy palcami, osadzone jakby bliżej tyłu ciała, przez co ptak chodzi w charakterystyczny, ociężały sposób kiwając się na boki. Jedna cecha jednak wyraźnie odróżnia nurogęsi od kaczek – zupełnie inaczej zbudowany dziób.
Dziób nurogęsi jest przystosowany do pobierania innego pokarmu niż np. dziób krzyżówki.. Tracze łapią przede wszystkim ryby, żaby, a czasami też larwy owadów, czy inne wodne bezkręgowce. Dlatego ich dziób jest ostro zakończony, a oprócz tego na końcu zakrzywiony w kształt haczyka. Dodatkowo wewnętrzne krawędzie dzioba pokryte są szeregiem niewielkich, ostrych, zakrzywionych do tyłu ząbków rogowych, które pozwalają pewniej przytrzymywać złapaną rybę. Nurogęsi polują na ryby nurkując pod wodą często nawet na ponad 10 metrów i aktywnie szukając ofiar. W czasie polowania ptaki kierują się wzrokiem, dlatego też najłatwiej można je spotkać nad czystymi zbiornikami wodnymi o przejrzystej wodzie.

Rozpoznawanie
Nurogęsi są średniej wielkości ptakami, niewiele większymi od kaczki krzyżówki. Dorosły samiec w szacie godowej ma ciemno-zielono połyskującą głowę, która z większej odległości wydaje się czarna. Całe ciało jest ubarwione kontrastowo czarno-biało, chociaż w świeżej szacie godowej spód nabiera lekko różowego odcienia.. Ubarwienie samicy i młodych ptaków jest bardziej niepozorne – ciało jest szarawe, a głowa brązowa z widocznym z tyłu czubem jakby potarganych piór. W szacie spoczynkowej obie płcie wyglądają podobnie, chociaż u samców da się zauważyć więcej bieli na skrzydle.

Występowanie
Nurogęś jest gatunkiem o dość dużym zasięgu występowania – zamieszkuje nie tylko Europę, ale też sporą część centralnej Azji, a także Amerykę Północną. W Polsce można je spotkać przez cały rok, jednak jeśli zbiornik, na którym ptaki przebywają zamarza, przemieszczają się one w poszukiwaniu otwartej wody. Część ptaków w ogóle jest wędrowna i opuszcza swoje lęgowiska na przełomie października i listopada, ale one często właśnie na zimowanie wybierają Wisłę w okolicy Warszawy. Obserwując wyniki monitoringu w ramach projektu LIFE+ Wisła Warszawska można zauważyć, że najwięcej nurogęsi można u nas spotkać właśnie w zimie. Na wiosnę ptaki żyją zakładają terytoria, później, gdy samice wychowują pisklęta samce zbierają się w grupki i często można je obserwować w czasie wspólnych polowań. Na jesieni młode ptaki i często samice zbierają się w grupki, a czasem większe stada. A zimą najczęściej obserwuje się ten gatunek stadnie.

Rozmnażanie
Toki nurogęsi zaczynać się mogą już w grudniu, samce tańczą, wyciągając szyje i strosząc czuby. Pary jednak zawiązują się dopiero na wiosnę, około marca. To samica wybiera miejsce na gniazdo. Jest to zazwyczaj dziupla dzięcioła czarnego. Dlatego nurogęsi zamieszkują przede wszystkim zbiorniki wodne otoczone lasami. Gniazdo może znajdować się bardzo wysoko, nawet na kilkunastu metrach wysokości. Dzięki temu jaja i wysiadująca je samica są bezpieczniejsze niż na ziemi, nie grożą im niektóre drapieżniki, np. lisy, a poza tym gniazdo nie zostanie zalane przy podniesieniu się poziomu wody w rzece. Gdy samica złoży już jaja, kaczor najczęściej opuszcza wybrankę. Samica sama wysiaduje lęg przez około miesiąc, a pisklęta już 1 dzień po wykluciu wyskakują niego dziupli i bezpiecznie lądują na ziemi. W jednym lęgu może być nawet do kilkunastu piskląt, które zaraz po opuszczeniu gniazda podążają za matką jak na prawdziwe zagniazdowniki przystało. Małe nurogęsi od drugiego dnia życia są w stanie polować na niewielkie owady, rybki czy inne wodne stworzenia, od razu są w stanie biegać, a także pływać i nurkować. Samice, jeśli to możliwe, wybierają na pierwsze dni swoich piskląt niewielkie starorzecza, czy fragmenty rzeki o słabszym nurcie, by pisklęta nie zostały porwane przez zbyt silny nurt. Zdarza się, że takim spokojnym zbiornikiem może zostać też staw w parku miejskim. Często można obserwować pisklęta, które wskakują na grzbiet matki i są przez nią przewożone po zbiorniku wodnym. Często w ten sposób odpoczywają po polowaniu i długim nurkowaniu, a także wygrzewają się w słońcu. Pisklęta pozostają pod opieką matki około 2 miesięcy. Wiele z nich nie dożywa dorosłości, ponieważ czyha na nie wiele drapieżników, zarówno na lądzie – np. kuny i lisy, jak i w wodzie, np. szczupaki czy czaple.

Zagrożenia
W Polsce nurogęś jest gatunkiem bardzo nielicznym, występującym przede wszystkim na zachodzie i północy kraju, a jego populację lęgową szacuje się na zaledwie 900-1000 par. Trochę większa jest populacja zimująca w Polsce, jest jednak trudna do oszacowania, gdyż zmienia się z roku na rok, w zależności od pogody i zamarzania poszczególnych zbiorników wodnych. Głównymi zagrożeniami dla nurogęsi są drapieżnictwo norki amerykańskiej czy innych drapieżników oraz zanieczyszczenie wód. Jako, że ptak ten kieruje się pod wodą wzrokiem wymaga wody dość przejrzystej, by móc łatwo polować.

Literatura: Chylarecki P, Sawicki G., Ostoja ptaków Dolina Środkowej Wisły, Wydawnictwo Askon, 2003. Kruszewicz A.: Ptaki Polski Tom I., Warszawa, Wydawnictwo Multico, 2005 Svensson L., Ptaki Europy i obszaru śródziemnomorskiego, Multico Oficyna Wydawnicza, 2011. Tomiałojć L., Stawarczyk T.: Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. Wrocław. Wyd. PTPP „pro Natura”, 2003. www.learner.org