Sterna hirundo (rybitwa rzeczna), to w dosłownym tłumaczeniu „rybitwa jaskółcza”. Nazwa odnosi się zapewne do bardzo długich skrajnych sterówek, czyli piór ogona. Są one znacznie dłuższe niż wewnętrzne sterówki, przez co ogon jest silnie rozwidlony, podobnie jak u jaskółki dymówki.

Rybitwa rzeczna do niedawna nazywana była zwyczajną. Nie jest jednak bardziej „zwyczajna” od pozostałych rybitw. Liczebność tego gatunku w Polsce szacuje się na ok. 4000-4500 par, nie jest to zatem ptak liczny, jednak w odpowiednich siedliskach, czyli nad rzekami i jeziorami, bywa dość częsta.
W przeciwieństwie do rybitwy białoczelnej nie jest związana z jednym tylko typem środowiska. Oprócz zasiedlania piaszczystych łach czy wyrobisk po kopalniach piasku lub żwiru, potrafi budować gniazda w terenie znacznie bardziej podmokłym. Buduje gniazda na pływających kożuchach roślinnych, miejscach po ściętej trzcinie, czy niskiej roślinności. W takich przypadkach gniazdo ma konstrukcje płaskiego kopca, a jaja zawsze leżą na suchym materiale.

Nad Wisłą gniazduje kolonijnie na piaszczystych łachach. W takim środowisku gniazdo podobne jest do tego budowanego przez rybitwę białoczelną, jest więc symboliczne i nieraz ogranicza się jedynie do dołka w ziemi.
Oba nadwiślańskie gatunki rybitw gniazdują najczęściej na tych samych wyspach. Takie współwystępowanie nie pozostaje jednak bez wpływu na zachowania ptaków. Rybitwa rzeczna zajmuje zazwyczaj miejsca położone wyżej ponad powierzchnią wody, ponieważ gniazda położone na szczycie łachy są siłą rzeczy mniej narażone na powodzie. Podczas, gdy kolonia rybitwy białoczelnej, często wypartej na peryferyjne części łachy, zostanie zalana przez falę powodziową, zniesienia lub pisklęta rybitwy rzecznej ciągle mają szansę na przetrwanie.

Rybitwa rzeczna jest ptakiem mniej bojaźliwym niż białoczelna, tworzy zwarte, wielokrotnie liczniejsze kolonie, a także zajmuje lepsze, bezpieczniejsze miejsca lęgowe. Nic więc dziwnego, że jest kilkukrotnie liczniejsza od umieszczonej w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt rybitwy białoczelnej.

Pierwsze ptaki pojawiają się w Polsce już w połowie kwietnia. Toki polegają na wielokrotnych gonitwach dwóch osobników, często lecz nie zawsze, połączonych z obdarowywanie samicy upolowaną przez samca rybą. Po wstępnych „rozmowach” akcja przenosi się na stały ląd, czyli w wypadku Wisły, na łachę. Tam oba ptaki wykonują szereg gestów: najpierw samiec z wyciągniętą szyją i lekko rozpostartymi skrzydłami obchodzi samicę. Po wstępnych „tańcach” dochodzi do symbolicznego kopania gniazda, czyli przebierania w miejscu nogami; najpierw w wykonaniu samca, następnie samicy. Po takich zaręczynach rybą i zaślubinach na piasku, można przystąpić do konsumpcji związku.

Jaja wysiadują oboje rodziców, chociaż większy wysiłek leży po stronie samicy. Po 20-23 dniach, z 3 jaj wylęgają się młode. Podobnie jak u wszystkich ptaków zasiedlających Wiślane łachy, tak i u tego gatunku straty w lęgach są znaczne, a w niektórych latach mogą wynosić 100%. Głównymi przyczynami są kolejne fale powodziowe, zalewające jaja lub porywające pisklęta, drapieżnictwo, czy przepłoszenie np. przez nieroztropnych plażowiczów.

Rybitwy są jednak długowieczne, a śmiertelność ptaków dorosłych nieznaczna. Ptaki mogą sobie zatem pozwolić na jeden lub dwa sezony bez potomstwa. O ile jednak zalanie lub presja drapieżników może być zmienna z roku na rok, o tyle zanik miejsc lęgowych na skutek działalności człowieka jest zazwyczaj nieodwracalny. Prace regulacyjne na rzekach mogą spowodować bezpowrotne zniknięcie gatunków korzystających z piaszczystych łach.

Informacje postawowe o rybitwie rzecznej:

Fotografie w galerii: Maciej Szymański