Saska Kępa

Autor: dr Adam Jankiewicz    

Saska Kępa

Jest częścią dzielnicy Pragi Południe, położoną między Wisłą, alejami Poniatowskiego i Waszyngtona, Kanałem Wystawowym i Gocławiem. Zaliczany jest do niej także przyległy Park Skaryszewski im. Paderewskiego.
Saska Kępa obejmuje cześć terenów dawnej wyspy-kępy, odciętej od jej lewego brzegu, a następnie na skutek akumulacyjnego działania rzeki, połączonej z jej brzegiem prawym (pozostałość starorzecza Wisły tzw. Łacha Kamionkowska, stanowi dzisiaj jeziorko Kamionkowskie).
Od XIV wieku należała do Solca i nosiła nazwę Kępy Soleckiej. Nazywana też była Kępą Kawczą. Do XVII wieku była niezamieszkana. Wykorzystywano ją jako żywy magazyn chrustu i wikliny na płoty, do produkcji koszy oraz budowy wałów i grobli zabezpieczających brzegi Wisły.
Osadnictwo na Kępie datuje się od 1628 roku. Jako pierwsi zamieszkali tu koloniści holenderscy, popularnie zwani Olendrami, którzy przybyli do Polski w poszukiwaniu schronienia przed prześladowaniami religijnymi we własnym kraju. Od tego czasu pojawiła się kolejna nazwa – Kępa Holenderska lub Olenderska. Przybysze trudnili się hodowla, warzywnictwem i rolnictwem.

Pod koniec XVII wieku tereny Kępy dzierżawili miedzy innymi Ernest Denhoff i Jakub Sobieski. Od 1735 do 1795 roku tereny Kępy dzierżawili król Polski August III i jego spadkobiercy. Dwór królewski organizował tu zabawy i polowania. Od tego okresu Kępę zaczęto nazywać Kępą Saską. Podczas szturmu Pragi, w 1794 roku bronił Saskiej Kępy, jako przedpola Pragi, 2,5-tysięczny korpus płk. Władysława Jabłonowskiego. Przedpole to obejmowało odcinek miedzy Wisła a rozlewiskami jeziorka Kamionkowskiego, wówczas jeszcze nieuregulowanego. Obrońcy nie zdołali zatrzymać przeważających sił nieprzyjaciela, który tą drogą dotarł do centrum Pragi.

Od lat dwudziestych XIX wieku, a w szczególności w drugiej jego połowie, Saska Kępa staje się miejscem niedzielnego wypoczynku mieszkańców Warszawy. Powstają tu lokale rozrywkowe, strzelnice, kręgielnie, huśtawki i inne tereny zabaw. Goście przybywają tu głównie wodą: statkami, łodziami i krypami, a także pieszo, bryczkami i wozami przez most na łasze wiślanej odgradzającej Kępę od Pragi (naprzeciw ulicy Kępnej). W 1864 roku mieszkańcy Saskiej Kępy uzyskali status włościan i nie musieli już płacić miastu czynszu dzierżawnego Administracyjnie Kępa jako wieś została włączona do gminy Wawer.

Początek XX wieku przynosi ożywienie rozwoju Saskiej Kępy, głownie za sprawą zbudowania mostu Poniatowskiego(1904-1913), usypania Wału Miedzeszyńskiego (1906-1912) oraz założenia parku Skaryszewskiego (1905-1922). Opracowano tez pierwszy projekt rozparcelowania jej terenów pod stałą zabudowę miejską (1910-1911).
W kwietniu 1916 roku Saska Kępa została włączona do Warszawy, co stworzyło perspektywę zmiany jej charakteru w nowoczesną dzielnicę mieszkaniową.

Styl zabudowy Saskiej Kępy lat dwudziestych i trzydziestych stanowi obraz kierunków dominujących w architekturze polskiej tamtych lat, od stylów historyzujących (dworkowy i klasycystyczny) po skrajny funkcjonalizm.

Projekt "Ochrona siedlisk kluczowych gatunków ptaków Doliny Środkowej Wisły
w warunkach intensywnej presji aglomeracji warszawskiej" otrzymał dofinansowanie
z instrumentu Finansowego LIFE+ Wspólnoty Europejskiej oraz ze środków
Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.