Badania sondażowe.

1 tura – listopad 2011

Celem badania było odkrycie tego, czym dla współczesnych warszawiaków jest Wisła – co o niej wiedzą, jakie mają wobec niej postawy, jak chcieliby korzystać z tego, co stanowi jedno z najważniejszych bogactw miasta. Tylko dokładna i rzetelna wiedza może stanowić podstawę do ochrony i poprawy stanu jednej z najważniejszych rzek Europy Centralnej.

Zrealizowane na przełomie listopada i grudnia 2011 roku w ramach projektu LIFE+ „Wislawarszawska.pl” na zlecenie Stowarzyszenia Stołeczne Towarzystwo Ochrony Ptaków badanie objęło łącznie ponad 800 warszawiaków. Przeprowadzono je w formie wywiadów z dorosłymi mieszkańcami lub techniką ankiety audytoryjnej wśród uczników warszawskich szkół. Obie części badania przeprowadzone zostały w oparciu o to samo narzędzie – standaryzowany kwestionariusz ankietowy – zróżnicowane jedynie w zakresie stosowanych form gramatycznych. Narzędzie badawcze składało się z 21 pytań zamkniętych oraz 3 pytań otwartych, pozwalających na swobodną wypowiedź respondenta w zadanym temacie. Kwestionariusz wywiadu zbudowany został na bazie struktury blokowej. Poruszał ogólne zagadnienia związane z ekologią, kwestie dotyczące ochrony przyrody nad Wisłą w obrębie Warszawy oraz postawy mieszkańców miasta wobec tych działań. Istotną częścią wywiadu była także próba wyłonienia modeli spędzania wolnego czasu nad rzeką przez mieszkańców miasta oraz rozpoznanie ich opinii dotyczących zagospodarowania terenów nad Wisłą.

W badaniu udział wzięło 822 respondentów – 612 dorosłych mieszkańców Warszawy oraz 210 uczniów stołecznych szkół. W grupie dorosłych stosunek płci i wieku respondentów oddawał rozkład tych cech w populacji: kobiety stanowiły niewielką większość (55%), zaś najczęściej ankietowani byli respondenci pomiędzy 25 a 34 rokiem życia oraz osoby w wieku emerytalnym. W próbie dominowały osoby z wykształceniem średnim (52%), zaś blisko trzy czwarte respondentów (72%) mieszkało w odległości co najmniej czterech przystanków komunikacji miejskiej od brzegów Wisły. Uczniowie do badania dobierani byli losowo, co wywołało niewielką nadreprezentację dziewcząt (58%). Dwie trzecie respondentów (62%) to uczniowie szkół ponadgimnazjalnych, w większości mieszkający w Warszawie w dość dużym oddaleniu od Wisły (52%).

Ulubioną formą spędzania czasu wolnego są dla badanych spotkania z rodziną i przyjaciółmi – wskazuje je 70% dorosłych i 55% uczniów. W dalszej kolejności wymieniają respondenci przebywanie w zaciszu domowym związane z korzystaniem z komputera, oglądaniem telewizji czy czytaniem książek, a także pobyt na łonie natury.

Jedna trzecia dorosłych mieszkańców Warszawy i okolicznych miejscowości (35% badanych) w ogóle nie spędza czasu wolnego na terenach przylegających do Wisły, zaś co czwarty badany (25% wskazań) bywa w tej okolicy zaledwie kilka razy w roku. Niespełna co dziesiąty respondent (9%) spaceruje nad rzeką co najmniej raz w tygodniu; jedna trzecia tych badanych jest tam codziennie.

Wśród badanych uczniów częstotliwość bywania nad Wisłą w obrębie Warszawy jest zdecydowanie większa, niż wśród dorosłych – w ogóle nad rzeką nie bywa tylko co dziesiąty respondent (11%). Blisko połowa (43%) odwiedza te okolice co kilka miesięcy, zaś co najmniej raz na tydzień lub częściej bywa nad Wisłą jeden na dziesięciu uczniów warszawskich szkół.

Zdecydowana większość – blisko dwie trzecie (63%) dorosłych warszawiaków nad Wisłą najchętniej spaceruje i wypoczywa latem. Jeden na czterech respondentów szczególnie lubi podziwiać te okolice wiosną, a tylko co pięćdziesiąty – jesienią. Młodzi mieszkańcy Warszawy niemal dwukrotnie częściej niż dorośli nie potrafili wskazać, w jakiej porze roku bywają nad Wisłą najchętniej. Ulubioną porą wypoczynku na tych terenach pozostaje jednak lato (42%).

Dorośli mieszkańcy Warszawy najchętniej bywają nad Wisłą wczesnym popołudniem, pomiędzy godziną 13 a 17 – tę porę dnia wskazało 40% badanych. Blisko jedna trzecia warszawiaków (29%) preferuje późniejsze godziny popołudniowe, a średnio co dziesiąty – porę przed południem. Podobnie jak w przypadku starszych badanych, również młodzież najchętniej bywa nad Wisłą wczesnym popołudniem (47%); blisko co trzeci badany (29%) nie potrafi jednak wskazać pory dnia, którą najczęściej wybiera na wypoczynek w tej okolicy.

Niezależnie od wieku, mieszkańcy Warszawy czas nad Wisłą najchętniej spędzają w otoczeniu rodziny i znajomych (65%). Dorośli chętnie również obserwują okoliczną przyrodę (36%) oraz korzystają z wytyczonych nad rzeką ścieżek rowerowych (32%). Wśród młodzieży te formy rekreacji są mniej popularne – nastolatki chętnie natomiast nad Wisłą plażują (co piąty badany) oraz spacerują z psami (co czwarty).

Dla wszystkich badanych najistotniejszym źródłem wiedzy o środowisku naturalnym i ekologii okazał się być Internet – korzysta z niego ponad połowa zarówno badanych dorosłych, jak i nastolatków. Co trzeci (35%) biorący udział w badaniu pełnoletni mieszkaniec stolicy informacje o środowisku naturalnym i ekologii czerpie również z prasy, a porównywalna liczebnie grupa osób (31%) – z wiadomości telewizyjnych oraz programów przyrodniczych (28%). Dla warszawskich uczniów obok Internetu istotnym kanałem informacji związanych z ekologią pozostaje telewizja – programy przyrodnicze (47%) oraz wiadomości (40%).

Najważniejsze skojarzenia z pojęciem „ochrona przyrody” były bardzo podobne wśród dorosłych respondentów oraz badanych uczniów. Dla około 80% wszystkich uczestników badania „ochrona przyrody” to przede wszystkim troska o rośliny i zwierzęta, a ponad połowa respondentów (55%) wiąże ten termin również z ochroną obszarów cennych przyrodniczo. Dla badanych uczniów częstszym niż dla dorosłych (21%) skojarzeniem z ochroną przyrody była hodowla zagrożonych gatunków. Pełnoletni respondenci natomiast znacznie częściej niż młodzież kojarzyli ten termin z edukacją przyrodniczą oraz ekoturystyką.

Niemal wszyscy badani dorośli warszawiacy – dziewięciu na dziesięciu respondentów – są jednogłośni w zakresie istniejącej potrzeby ochrony przyrody nad Wisłą w obrębie miasta. Blisko trzy czwarte wszystkich uczestników badania (71%) zdecydowanie zgadza się z twierdzeniem, iż jest to konieczność. Podobnie jak dorośli, warszawska młodzież również dostrzega potrzebę ochrony przyrody nad Wisłą – twierdząco wypowiedziało się 88% badanych uczniów.

Dorośli i uczniowie różnią się w opiniach dotyczących powodów, dla których środowisko przyrodnicze nad Wisłą w obrębie Warszawy powinno być chronione. Pełnoletni warszawiacy w pierwszej kolejności wskazywali, że tereny te należy otoczyć troską ze względu na fakt, iż stanowią one atrakcyjne miejsce odpoczynku od zgiełku miasta (59%). Dla nastolatków najistotniejszą przyczyną wskazującą na konieczność objęcia tych terenów ochroną była chęć zachowania ich dla przyszłych pokoleń (również 59%).

Blisko dwie trzecie (63%) dorosłych i porównywalna liczebnie grupa nastolatków (59%) z Warszawy przyznaje, że nie wie, jakie gatunki roślin i zwierząt występują nad Wisłą w obrębie miasta. Co czwarty dorosły (25%) i blisko co trzeci uczeń (30%) są zdania, że tereny te są siedliskiem gatunków pospolitych. Pytanie o występujące nad Wisłą w obrębie Warszawy typy roślin i zwierząt przysporzyło respondentom nieco trudności – odpowiedzi udzieliła nieliczna grupa badanych, najczęściej wskazując całe gromady (jak ryby czy ptaki), nie zaś konkretne gatunki.

Osoby biorące udział w badaniu zazwyczaj (67% wskazań) nie dysponowały wiedzą na temat form ochrony środowiska przyrodniczego nad Wisłą. Porównywalny odsetek dorosłych i uczniów (średnio co piąty ankietowany) uważa, że działania takie są realizowane. Jeden na dziesięciu respondentów – niezależnie od wieku – jest przeciwnego zdania.

Najczęstszym skojarzeniem badanych – zarówno dorosłych jak i uczniów – z Wisłą w obrębie Warszawy były sformułowania takie jak „brud” czy „zanieczyszczenie”. W drugiej kolejności respondenci mówili o pięknie przyrody oraz spacerach.

Zarówno dla dorosłych respondentów (61%), jak i dla badanych nastolatków (44%) największą atrakcją położonych nad Wisłą terenów są wytyczone tam ścieżki rowerowe i spacerowe. Na drugiej pozycji dorośli umieszczają las łęgowy i zarośla wierzbowe po stronie praskiej (43%), uczniowie natomiast plaże i miejsca rekreacji (36%).

Brzeg Wisły po stronie śródmiejskiej został przez dorosłych warszawiaków oceniony ze względu na zagospodarowanie oceniony znacznie lepiej, niż praski; 7% oceniło go bardzo dobrze, a co trzeci badany – za raczej dobrze zagospodarowany. Prawy brzeg nie uzyskał ani jednej bardzo dobrej noty, zaś co czwarty badany ocenił go raczej dobrze. Uczniowie podobnie oceniali zagospodarowanie obu brzegów rzeki w obrębie miasta.

Spośród listy twierdzeń poddanych ocenie dorosłych warszawiaków, badani najczęściej popierali konieczność wytyczenia wzdłuż rzeki kolejnych ścieżek rowerowych i spacerowych (98%). Porównywalna grupa (94%) jest zdania, że należy prowadzić akcje edukacyjne i informacyjne dotyczące przyrody nad Wisłą, zaś kolejne 92% warszawiaków uważa, że okolice te powinny zostać objęte ochroną przyrodniczą. Opinie badanych uczniów zgodne są z tymi wyrażonymi przez dorosłych; 70% warszawskich nastolatków uważa, że środowisko naturalne nad Wisłą nie jest odpowiednio chronione, a konieczność podjęcia takich działań dostrzega 91% młodych respondentów.

Za najciekawszą formę zdobywania i pogłębiania wiedzy o przyrodzie nad Wisłą wszyscy badani uznali rejsy edukacyjne po rzece – wskazało je dwie trzecie dorosłych (66%) i podobny odsetek uczniów (62%). Starsi respondenci niemal równie często za ciekawą formę zdobywania tej wiedzy uważali także imprezy plenerowe i koncerty (64%) oraz akcje kulturalne i artystyczne (63%). Co trzeci nastolatek (35%) za ciekawą formę zdobywania wiedzy o przyrodzie nad Wisłą w obrębie Warszawy uważa także audiobooki, filmy edukacyjne i nagrania dźwiękowe.

Ponad połowa badanych dorosłych warszawiaków (52%) i aż 80% nastolatków przyznaje, że chętnie uzupełniłoby i poszerzyło swoją wiedzę na temat przyrody w okolicach Wisły w obrębie Warszawy. Nastolatki przy tym wyrażają tę chęć w sposób zdecydowany trzykrotnie częściej niż dorośli; w grupie tej nie padła również ani razu odpowiedź zdecydowanie odmowna, której udzielił blisko co dziesiąty starszy respondent. Na pytanie o zakres, w którym chcieliby pogłębić swoją wiedzę związaną z przyrodą w bezpośrednim otoczeniu Wisły na terenie Warszawy, zarówno dorośli (53%) jak i uczniowie (62%) w pierwszej kolejności wymieniali informacje o istniejącej w tych okolicach przyrodzie.

Zarówno dla uczniów, jak i dla dorosłych mieszkańców Warszawy najciekawszą formą obserwacji przyrody okazały się być wycieczki do miejsc ciekawych przyrodniczo, wskazane przez ponad połowę (51%) badanych. Na równi z tą formą uczniowie stawiają także obserwację zwierząt w ZOO. Dla dorosłych natomiast ciekawsze okazały się być spacery dedykowane odkrywaniu przyrody (35%).

Wszyscy badani za swoje główne źródło wiedzy o imprezach i wydarzeniach odbywających się w stolicy uważają Internet – portale społecznościowe oraz informacyjne. Dla nastolatków istotnym źródłem informacji pozostaje także telewizja (33%) oraz radio, wskazane przez co czwartego badanego ucznia. Dorośli większą wagę przywiązują natomiast do prasy (23%) oraz, podobnie jak nastolatki, telewizji (21%).